Tanzimat’tan bu yana sürekli değişen politik ve toplumsal değerler karşısında tutunmaya çalışan Türk okur-yazarının kara güldürüsü. Eylemsizlikle geçmiş bir yaşamın getirdiği beceriksizlik ve gülünç olma korkusundan Atay sürükleyici bir oyun çıkarmış.

Mert Kağan Yaman

Laf Gebesi

Alphan Öztabak

Oyunlarla Yaşayanlar

Oğuz Atay'ın ömrü vefa etseydi belki bu kitap geçiş dönemi ürünü olarak adlandırılacaktı.  İlk iki eseri Tutunamayanlar ve Tehlikeli Oyunlar’da toplumsal bir damar illa ki bulundurmakla beraber genel olarak içe dönük, önce kendisi ile hesaplaşan karakterler vardı. Oyunlarla Yaşayanlar’da ise bu hesaplaşmayı bir nevi topluma olan borcunu ödemek saiki üzerinden şekillendiren bir aydın veya yarı aydın karakter olarak Coşkun var. Oğuz Atay'ın gençlik yıllarında çok sıkı bir sosyalist olduğu ve daha sonra bir takım hayal kırıklıkları yaşadığı malum. O yıllarda takipçisi olduğu Kemal Tahir ekolüne, Türkiye'ye özgü bir model arayışı ve dışarıda biçilmiş elbisenin buradaki bedene oturmayacağını idrak bağlamında bir geri dönüş denebilir bu eser için. Bununla beraber eseri içerik anlamında toplumsal gerçekçilikten ayıran temel faktör ise Oğuz Atay'ın bize herhangi bir reçete sunmaması, Coşkun'un sorunun farkında olması fakat ne yapacağını bilmemesi. Kaldı ki Coşkun ideal denebilecek bir aydın profili de değil. Oğuz Atay dergicilik günlerinde yazdığı “Ne yapmalı” isimli makalede ortodoks marksist anlayışa ters düşecek bir şekilde bireysel gelişimin önemine vurgu yapar. Ancak bu toplumdan soyutlanmış egoist bir bireycilik değildir. Dünyayı değiştirmek isteyenlerin işe önce kendilerinden başlamalarını salık veren ve ideal toplumun bu olgunluk seviyesindeki kişilerden oluşacağını söyleyen bir düşüncedir bu. Coşkun ise meşhur “Ey halkım utanmıyor musun geri kalmaya” tiradinda acı bir ironi eşliğinde gördüğümüz gibi halkı yargılama hakkını kendisinde bulur. Fakat üzerine düşeni yapabildiğini söylemek tartışma götürür. Bu bahsettiklerim Coşkun'un gerçekteki izdüşümüne denk geliyor. Oysa o daha ziyade oyunlarda yaşıyor. Öyle ki birçok noktada oyun ve gerçek birbirinden ayırt edilemez halde. Cemile ise, Coşkun'un ve hatta eserlerinde evlilik hayatını ve kadını yaratıcılığın ve kendini aşmanın önündeki engelin simgesi olarak resmedebilen Oğuz Atay'ın bakış açısından bakıldığında, bu durumun ana sorumlusu olmadığı kabul edilmekle beraber Coşkun'un ve diğer oyunlarla yaşayanların paçalarından tutup ayaklarını yere bastırmaya çalışan bir zaptiye gibi. (Oysa toplumsal norma göre değerlendirildiğinde kuşkusuz bu hikayedeki kurbandır Cemile.) Bu dar boğazdan çıkış için Emel’e sığınır Coşkun. Oysa Emel ne Hikmet'in Bilge’sidir, ne de Oğuz'un Sevin’i. Gerçeklik düzleminde hiçbir tutamağı kalmayan Coşkun’un sonudur bu. Yazdığı oyunda bir oyun yazarını konu eden Oğuz Atay ona ve çevresindekilere de nasıl yazılması gerektiğini tartıştırarak iç içe geçen katmanlarla özyinelemeli anlatım tutturmuş. Bu açıdan içerikteki gelenekçi - yenilikçi denge, biçimde postmodern yenilikçilikten yana bozuluyor denebilir.

Books like Oyunlarla Yaşayanlar

Oyunlarla Yaşayanlar

Cross-category suggestions

Liked by